Własna ciemnia fotograficzna

Wielkie wyzwanie! I ogromna radość, gdy parę chwil po zanurzeniu papieru w wywoływaczu widzisz jak powstaje obraz na papierze. Ja ten moment ze swojego życia pamiętam bardzo dobrze. Byłem bardzo szczęśliwy :)

Mały poradnik dla amatorów fotografii analogowej, o tym jak zrobić ciemnię w domu

Tą część artykułu potraktuj jako wstęp, nie porusza on tematu dogłębnie, mogą być braki. Koniecznie zaopatrz się w fachową lekturę, poszukaj też tematycznych for o wywoływaniu.

Miejsce na ciemnię - najlepiej jest mieć wydzielone pomieszczenie na ciemnię, ale nie każdego na to stać i nie każdy ma takie możliwoœci. Można zaaranżować do tego łazienkę bez okna. Jeœli jest okno - musi być szczelnie zasłonięte.
ZADBAJ O WENTYLACJĘ! Ja się kiedyś zatrułem chemią - nic przyjemnego. Użyłem podwójnych iloœci chemii, przebywałem w ciemni za długo i po 2 godzinach poczułem się bardzo słabo, miałem zawroty głowy i nie byłem w stanie nic zrobić, po prostu musiałem się położyć i odpoczšć.
Jeśli drzwi mają okienko i kratki przez które wpada światło - zasłoń je. Szparę pod drzwiami też trzeba zasłonić. No, albo pracować w nocy. Pamiętaj, w ciemni ma być smolista czerń. Naświetlony negatyw bardzo łatwo prześwietlić i zmarnować sobie efekty ciężkiej pracy. Podobnie na œwiatło czuły jest papier fotograficzny. Jest on wrażliwy także na czerwone œwiatło w ciemni!

Zaczynamy!

1. Potrzebujesz koreks do wywoływania negatywu. Nie musisz od razu kupować dużych i profesjonalnych, w tym na różne formaty kliszy. Mały, na jeden film Ci wystarczy. To koszt parunastu złotych za stary używany lub kilkudziesięciu za nowy. WAŻNE! Koreks musi być szczelny!!! Gdy już kupisz koreks, obejrzyj go sobie dokładnie. Zobacz jak się nawija do niego negatyw.

Zanim nawiniesz pierwszy naświetlony film do koreksu, weź jakiś stary, już wywołany negatyw i ćwicz na nim nawijanie. Może Ci się z tym trochę czas zejœć. Ja pierwszy raz nawijałem film w pokoju z zamkniętymi oczami - jak coś mi nie wychodziło, to podglądałem co jest nie tak. A później próba generalna w ciemni. Miałem ją w łazience - z braku wolnego pomieszczenia. Po zamknięciu drzwi od œrodka, odczekiwałem około 10 minut aby upewnić się, że jest w niej idealnie ciemno, po czym zaczynałem nawijać kliszę do koreksu. Na początku to jest trudne, ale z czasem dochodzi się do wprawy. Mózg się przyzwyczaja, palce wyrabiajš...
UWAGI: weź ze sobą nożyczki aby po nawinięciu filmu, odciąć film od kapsułki. Jeśli cały film "schował się" do kapsułki, będziesz musiał ją siłą otworzyć w ciemni. Można palcami, mocno rozewrzeć kapsułkę w miejscu szczeliny na film, ale można też pomóc sobie delikatnie śrubokrętem.

2. Nawinięty w koreksie film trzeba wywołać. Potrzebujesz wywoływacz do negatywu, np. może to być Ilford ID-11. Z czasem w miarę z nabywaniem wprawy sam dobierzesz sobie chemię, która będzie Ci najbardziej pasować. Wywoływacz bywa w formie proszku do zrobienia jednorazowego roztworu według określonych przez producenta proporcji. Wybór wywoływacza i sposób jego przyrządzenia zostawiam Tobie. Przy okazji - zaopatrz się w 3 butelki do przechowywania chemii, pojemność około 1L każda. Przydają się butle wykonane z tworzywa sztucznego, harmonijkowe - niektóre odczynniki można sobie przygotować na dłuższy czas i po zużyciu jednej części, zmniejsza się butelkę aby było w środku jak najmniej powietrza. Ważne jest aby nie było w nich powietrza, działa ono negatywnie na właœcioœci preparatów.

Proces wołania (skrót od wywoływania) negatywu w skrócie wygląda tak: wlewasz wywoływacz (może być ważne zwrócenie uwagi na dokładną temperaturę!) do koreksu i odmierzasz z zegarkiem w ręku np. 10 minut. W tym czasie potrząsasz koreksem na boki, lub wokoło lub jeszcze w inny sposób (wielu fotografów stosuje różne wyszukane metody, jakby czary jakieœ uprawiali;) ). Po upłynięciu czasu wylewasz wywoływacz i wlewasz przerywacz np. Ilford Ilfostop. Służy to temu aby zupełnie zatrzymać proces wywoływania na filmie.
Teraz negatyw trzeba utrwalić, ja używałem Tetenal Superfix Plus. Już możemy wyjąć negatyw. Możemy teraz zrobić kąpiel w płynie zmiękczającym. Bierzemy dużą kuwetę i wypełniamy ją chłodną wodą (dobrze aby nie była to kranówka, gdyż jest to twarda woda i będą powstawały zacieki na negatywie, które bardzo źle wpływają na jakość zdjęcia - plamki), dodajemy parę kropelek zmiękczacza - ja używałem Tenenal Mirasol.

Weź kliszę do ręki, chwytaj za krawędzie, tak aby nie dotykać powierzchni klatek (to bardzo ważne! palce sš tłuste, majš zanieczyszczenia, których może nie widać gołym okiem, ale zostawiš Ci œlad na kliszy) i obejrzyj sobie swoje prace. Dobrze jest gdy negatyw jest pozbawiony silnych kontrastów, tzw. miękko wywołany. Będzie łatwiejszy w obróbce pod powiększalnikiem. Teraz już musisz go wysuszyć, najlepiej w przewiewnym pomieszczeniu o pokojowej temeraturze - unikaj słońca!
Wysuszony film możesz pociąć na kawałki np. po 5 czy więcej klatek, ALE w tej chwili wstrzymaj się z tym, zobacz jak będzie Ci się wygodniej pracowało pod powiększalnikiem.

3. Natrudniejsze przed Tobą :)

Potrzebujesz: powiększalnik z obiektywem, 3 kuwety, szczypce do papieru, papier fotograficzny (na początek nie polecam typu 'multi-grade'),maskownicę (najlepiej dość uniwersalną abyś mógł naświetlać papier w różnych formatach), lampę ciemniową, zegar ciemniowy, acetat/pergamin na negatywy, opcjonalnie suszarka do odbitek (zdęcia można suszyć wieszając je na sznurkach przy pomocy małych klipsów), gumowe rękawiczki aby chronić skórę przed chemią i szczelne pudełko lub szczelną (od światła) szufladę na świeży, nie naświetlony papier. Od czerwonej lampy ciemniowej zaświetla się papier, więc uważaj!

Napisałem Ci co potrzeba, a Ty musisz teraz poszukać sobie tego sprzętu i kupić. Poniżej opiszę ogólnie proces naświetlania odbitek. Polecam zakupy w znanym serwisie aukcyjnym. Kupisz szybko i może u jednego sprzedawcy.

Jeszcze chemia jaką potrzeba to: wywoływacz do papieru, przerywacz i utrwalacz. UWAGA! Niektóre odczynniki są uniwersalne, i do papieru i do negatywu, a niektóre nie, więc zróć na to uwagę.

Do kuwet wlewasz chemię w kolejności: wywoływacz, przerywacz, utrwalacz. Podłączasz powiększalnik do zegara ciemniowego, a zegar do prądu. Zegarem włączasz i wyłączsz światło w powiększalniku. Lampa ciemniowa musi być tak ustawiona, aby światło z niej NIE padało bezpośrednio na papier fotograficzny, ponieważ bezpoœrednio padajšce œwiatło będzie Ci przeœwietlać papier. Odbitki na takim papierze wyjdš blade albo nie będzie ich wcale. Ustawienie wszystkich przedmiotów w ciemni musi być dla Ciebie optymalne. Przemyśl to dobrze aby łatwo Ci się pracowało. Wykręć żarówkę z lampy w łazience - tą zwykłą, białą. Aby ktoś z domowników nie popsuł Ci nagle całej pracy. Nie zrażaj się jak coœ się nie uda :) Fotografia uczy pokory i cierpliwoœci. To cudowna pasja na całe życie.

Proces pracy w ciemni wygląda tak: ustawiasz format na maskownicy np. 10x15cm, na maskownicy będziesz kładł papier fotograficzny. W powiększalniku jest specjalne miejsce gdzie wsuwa się wywołany negatyw. Włączasz powiększalnik, odkrywasz dekielek z obiektywu i powinieneś już widzieć zarys obrazu na maskownicy. Ustaw ostrość na obiektywie aby obraz był jak najbardziej ostry. Przesłonę ustaw na środek skali(choć jeśli masz informacje o charakterystyce danego obiektywu, to stosuj się do nich). Wszystko powinno tak być ustawione, że jak położysz papier na maskownicy to równo naświetli się zdjęcie. Wyłącz powiększalnik. Prawdopobnie będziesz musiał doświadczalnie dobrać odpowiedni czas naświetlania papieru przez zrobienie eksperymentu. Podkładasz arkusz papieru fotograficznego na maskownicę. Zasłaniasz grubą kartą 90% papieru tak aby naświetlił się tylko wąski pasek z brzegu. Ustawiasz czas w zegarze np. na 2 sekundy. Włączasz zegar, naświetlasz zdjęcie przez 2s, przesuwasz następnie kartę odsłaniając trochę papier do 80% i ponownie naświetlasz zdjęcie przez 2s. I tak w kółko aż zupełnie odsłonisz kartą papier.

UWAGA: na czas naświetlania papieru dobrze jest wyłączyć lampę ciemniową.
Wkładasz naświetlony papier do kuwety z wywoływaczem. Czekasz tyle czasu ile jest napisane w opisie wywojki. Potem przerywasz wołanie, utrwalasz i idziesz do światła dziennego obejrzeć odbitkę. Z tych naświetlonych pasków powinieneś wybrać taki który wygląda najlepiej i dla niego też dobrze jest pamiętać czas - sumę kolejnych naświetleń, którym będziesz naświetlał następne zdjęcia. Jeśli coś poszło nie tak, papier jest cały zaczerniony - skróć czas naświetlania. Jeśli papier jest blady, jasny - wydłuż czas naświetlania.

Miłej zabawy!